Dit is een bijzonder nummer ter ere van het honderd jarig bestaan van opbouwwerk in Nederland.
Foto: Riëtte Duynstee
Het opbouwwerk is sterk vervlochten met de moderne sociale geschiedenis van Nederland. Het heeft er op meerdere momenten een belangrijke rol in gespeeld. Volgens kenners staan we met de klimaatcrisis en energietransitie opnieuw voor zo’n moment. Als we willen dat mensen samen verantwoordelijkheid nemen voor hun eigen woonomgeving, dan moeten we investeren in hun gemeenschappelijkheid en zeggenschap. Dat is de basisgedachte die we in verschillende analysen over het opbouwwerk teruglezen, ook in deze special.
Over gemeenschapsvorming bestaan veel mythes. Een daarvan is dat gemeenschappen spontaan ontstaan. Onbevlekt burgerschap bestaat echter niet. Hoe licht een gemeenschap ook is, de vorming en het onderhoud ervan vragen om tijd, inzet en arbeid. Dat weten we uit onderzoek. Ook opbouwwerkers zullen je dat vertellen. Zij komen in ruime mate aan het woord in deze special.
Dit nummer is ook een mooi moment om een rubriek te introduceren die we al langer in de pijplijn hadden: De actualiteit van de geschiedenis. De geschiedenis van sociaal werk herbergt een schatkamer aan kennis die relevant is voor actuele maatschappelijke vraagstukken. De rubriek wil bijdragen aan het verder ontsluiten daarvan. We sluiten daarmee aan bij de doelstelling van het kersverse Historisch Centrum Sociaal Werk (HCSW). Het centrum is een gezamenlijk initiatief van de Vereniging Canon Sociaal Werk, BPSW, Marie Kamphuis Stichting en Movisie, kenniscentrum voor sociale vraagstukken. Jos van der Lans trapt de nieuwe rubriek af met een bijdrage over een fascinerende historische documentaire over gemeenschapsvorming en de rol van sociaal werk daarin.
Ook een vakblad maken doe je met elkaar. Je vormt als redactie een kleine gemeenschap. Het was daarom even slikken toen Werner van de Vrede en Marianne Lenkhoff na jarenlange betrokkenheid dan toch besloten om er een punt achter te zetten. Maatschappelijk werkers met een scherpe pen, die weten wat het is om met de poten in de klei te staan en die altijd vierkant voor de ambachtelijkheid van het vak staan. Namens de redactie wil ik hen nog eens bedanken voor hun langdurige betrokkenheid bij dit vakblad en hun indrukwekkende deskundigheid.
Ten slotte: als we een themanummer maken, dan breiden we de gemeenschap soms tijdelijk uit met experts die bereid zijn mee te bouwen. Naast vast redactielid Mariël van Pelt waren Jeanet de Jong en Jeroen Gradener onmisbaar bij de totstandkoming van dit nummer over opbouwwerk, dat nadrukkelijk ook over de toekomst gaat van deze roemruchte beroepsvariant van sociaal werk. We hopen dat je net zo veel plezier hebt in het lezen van de special, als wij hadden in het maken ervan.