In aanloop naar de verkiezingen waren er maar weinig politici die het erover wilden hebben: de zorg. Er komen flink meer ouderen bij die bovendien steeds ouder worden, de zogenaamde dubbele vergrijzing. Naar verwachting zal over ongeveer tien jaar 40 procent van de 75-plussers meer dan drie aandoeningen hebben.

Landelijke akkoorden voor de oplossing van problemen in de zorg bevatten tendensen die hoogst relevant zijn voor het sociaal werk. Dat brengt risico's én kansen met zich mee, schrijven Lisbeth Verharen, Carla Kolner en Ard Sprinkhuizen. ‘Sociaal werkers moeten hierin proactief zijn en het initiatief naar zich toe halen.'

Thomas Kampen is de eerste fulltime hoogleraar Social Work. De nieuwe functie tekent het belang dat wetenschap en maatschappij hechten aan onderzoek naar sociaal werk, zegt Kampen. ‘We gaan onze studenten leren hun werk beter te begrijpen in relatie tot beleid en politiek.'

De toekomst, ook die van de gehandicaptenzorg, is ongewis en van veel factoren afhankelijk. Maar de beste manier om de toekomst te voorspellen is nog altijd: die toekomst zelf creëren. Wij hebben als individuen in de zorg immers mogelijkheden om veranderingen in gang te zetten, alleen, samen met onze cliënten en met collega's.

Mantelzorgers met een migratieachtergrond geven gemiddeld langer en intensievere zorg dan mantelzorgers uit de meerderheidspopulatie en maken minder gebruik van formele hulpbronnen. Om hen goed te kunnen ondersteunen, is het van belang zicht te krijgen op hun individuele ervaringen en persoonlijke situatie en weg te blijven bij aannames over ‘de onbegrijpelijke ander'.

Toenemende druk op de zorg heeft gevolgen voor het sociaal werk ín de zorg en daarbuiten. Is dat reden voor zorg? Biedt het kansen? En wat zouden belangrijke aandachtspunten moeten zijn? Vijf beroepshalve betrokkenen geven hun visie. ‘Over sociaal werk als professie ben ik eigenlijk best optimistisch.'

Glenn Helberg (Willemstad, 1955) is een Curaçaos-Nederlandse psychiater en activist. Hij zet zich onder andere in voor de positie van de queer community en de Antillianen in Nederland en heeft zich verdiept in de niet-westerse psychiatrie. In 2017 kreeg hij nationale bekendheid door zijn deelname aan Zomergasten en in 2021 publiceerde hij het boek Als ik luister. Werner van de Vrede sprak met Helberg over de staat van de gezondheidszorg en over wat daarin anders en beter zou kunnen en moeten. ‘Als we in de gezondheidszorg de relatie in plaats van het product centraal gaan stellen, zal dat tot effectievere en waarschijnlijk ook goedkopere zorg leiden.'

Dat sociaal werkers in de toekomst mogelijk vaker medische handelingen moeten aanleren, zou best eens een reëel scenario kunnen zijn. Jesper Rözer bepleit dat de sociaal-werkgemeenschap daar alvast over nadenkt, in plaats van straks te worden ingehaald door de praktijk. Twee sociaal werkers reageren.

Het sociaal werk is, zoals dat al jaren het geval is en naar verwachting ook zal blijven, volop in beweging. En het staat ook volop ter discussie: waar zijn we wél en niet van? Hoe ziet de toekomst van het sociaal werk eruit als grenzen tussen verschillende beroepen in zorg en welzijn verder lijken te vervagen? Is de toekomst van het sociaal werk zoals we het kennen onzeker, moeten we onze specifieke body of knowledge verdedigen en assertieve professionals zijn?

Femke Tijmstra is huisarts in huisartsenpraktijk De Vondel, een duopraktijk met 4700 patiënten in Veghel (gemeente Meijerijstadt). Binnen Welzijn op Recept werkt ze samen met Esther de Bie, sociaal werker en welzijnscoach bij ONS Welzijn. Sjef van der Klein is sociaal werker en basistrainer Welzijn op Recept bij het Landelijk kennisnetwerk Welzijn op Recept. Gerda van Beek interviewde het drietal.

Enkele jaren geleden zijn we in onze gemeente begonnen met Welzijn op Recept (WoR). Dat houdt in dat huisartsen en soms ook andere verwijzers iemand geen medicijnen voorschrijven, maar doorverwijzen naar een welzijnscoach. Vaak gaat het daarbij om mensen die geregeld bij de huisarts komen met vage klachten en waarvan de huisarts vermoedt dat er eigenlijk iets anders speelt, eenzaamheid bijvoorbeeld, of geen zinvolle dagbesteding hebben.

In de jaren '60 en '70 van de vorige eeuw was mijn vader huisarts. Hij was wat je noemt ‘een katholieke plattelandsdokter'. In die tijd werd de lokale zorg, zoals consultatiebureaus, wijkzorg, medische hulpmiddelen en later ook het maatschappelijk werk, georganiseerd door zogeheten ‘kruisverenigingen'.

Als er al een moment is om zevenmijlslaarzen aan te trekken en een nieuwe weg in de slaan, dan is het nu. Het is tijd om voortvarend stappen te zetten in de richting van structurele veranderingen van ons zorgsysteem.

Het is alwéér onrustig in de jeugdzorg. Overheid en ketenpartners zijn druk doende met hervormingen, maar het is zeer de vraag of die tot zodanige veranderingen leiden dat de valkuilen van de afgelopen vijftig jaar vermeden worden.

Over de grote meerwaarde van sociaal werkers binnen het verpleeghuis is, denkt Nienke van der Kaap, onvoldoende bekend, ook binnen de beroepsgroep zelf. Terwijl zij daar een groot en positief verschil kunnen maken.

Bijna tien jaar geleden verscheen een belangrijk rapport van de  Gezondheidsraad dat pleitte voor meer professionalisering van het sociaal werk. Sociaal werk zou beter gevoed moeten worden door  wetenschappelijke kennis en bewezen effectieve interventies. En de beroepsgroep zou zich nadrukkelijker moeten aansluiten bij haar beroepsvereniging om samen de kwaliteit van het beroep verder te borgen en ontwikkelen.

Het aantal ouderen neemt de komende jaren fors toe. Hoe kunnen zij zo gezond mogelijk oud worden in de eigen buurt? Om hierop in te spelen heeft de gemeente Tilburg het sociaal werk gepositioneerd in de wijken. Sjef van der Klein, sociaal werker van het jaar 2018 en actief in de wijk Noordhoek: ‘Het opbouwwerk is gelukkig terug.’

Hieronder kun je Vakblad Sociaal Werk nr. 6-2023 lezen als een doorbladerbare pdf. Wil je de online artikelen liever als losse artikelen lezen dan kan dat natuurlijk ook. Om onderstaande pdf te kunnen bekijken, moet je ingelogd zijn.