Themanummer 100 jaar opbouwwerk| Jonge opbouwwerkers in de wijk| Joop Hofman over pioniers in Drenthe| Verschillende generaties over het vak| De actualiteit van de geschiedenis| Energietransitie| De toekomst van opbouwwerk
Dit is een bijzonder nummer ter ere van het honderd jarig bestaan van opbouwwerk in Nederland.
Opbouwwerk is van oudsher het domein van meer ervaren sociaal werkers. Toch zijn er ook veel jonge opbouwwerkers actief. Wat vinden ze mooi aan hun vak, welke dilemma's komen ze tegen en hoe zien ze de toekomst? ‘Als er te veel overlegd moet worden, raakt het doel uit zicht.'
Hoe verschilde het opbouwwerk van honderd jaar geleden van het huidige? Joop Hofman kijkt met moderne ogen naar de allereerste jaren van Opbouw Drenthe, ziet parallellen met het heden en trekt lessen voor ‘betere toestanden'. Een daarvan: paternalisme heeft nooit gewerkt, dus blijf dicht op de leefwereld van bewoners.
Een documentaire uit 1964 roept bij Jos van der Lans relevante vragen op over het heden. De vanzelfsprekendheid waarmee in 1964 over gemeenschapsvorming werd gesproken, is verdwenen, ziet hij. Toch is de behoefte eraan juist toegenomen. Want zonder gemeenschapsvorming krijgt de democratie het moeilijk.
Hoe ziet de samenleving er over honderd jaar uit? En wat betekent dat voor huidig en toekomstig opbouwwerk en voor samenlevingsopbouw nu en in de toekomst? Dit najaar zal een groot aantal professionals zich, vanwege honderd jaar opbouwwerk, in groepssessies buigen over deze vragen. Riëtte Duynstee woonde een proefsessie bij en schreef daar een reportage over. ‘Connecting the dots blijft de essentie van wat opbouwwerkers doen.'
Twee opbouwwerkers van verschillende generaties vertellen over hun weg naar het opbouwwerk, hun persoonlijke achtergrond en hun visie op het vak: Albertje Nienhuis en Yamina Akachar. ‘De omgeving speelt een grote rol. Daarom is het belangrijk om niet alleen naar individuele oplossingen te zoeken.'
Een van de belangrijkste kenmerken van professies is dat zij politiek onafhankelijk zijn.
‘Ik ben sociaal werker in een wijkteam in een stad waar we eerstelijns psychosociale hulp bieden aan inwoners die daar behoefte aan hebben. Mijn werk ervaar ik als waarde- en betekenisvol. Mijn collega's en ik voeren gesprekken op scholen, bij huisartsen en in het wijkgebouw, werken samen met partners en zijn aanspreekbaar voor inwoners.
Voor een sociaal rechtvaardige benadering van de klimaatopgave is de structurele inzet van opbouwwerkers onontbeerlijk. Combineer het verbeteren en energiezuinig maken van woningen met het vergroenen en kindvriendelijk maken van buurten, zeggen Paul Vlaar en Sylvia de Goede.
Het opkomen voor de leefomgeving en de natuur zit niet vanzelf ingebakken in de sociaal werker. Wat dat betreft kunnen we leren van begrippen als ‘ubuntu' (gelijkheid, inclusiviteit en verantwoordelijkheid), ‘buen vivir' (de aarde is leidend) en ‘bruto nationaal geluk'. Van inheemse gemeenschappen gaat het appel uit om je bewust te zijn van de natuur, de mensen om je heen en je leefomgeving.
Hoe kan het dat armoede op de veengrond zo hardnekkig is en al generaties blijft voortbestaan? Tintengroep, een koepel van sociaalwerkorganisaties in Noord-Nederland, onderzocht het. De oorzaak lijkt een veel bredere structurele schaarste aan hulp- of kapitaalbronnen.
Deze week ontmoette ik Tukkie Tuk, al 38 jaar opbouwwerker in Hilversum. Ze vertelde me enthousiast over haar werk in de wijk. Hoe ze verschillende groepen bewoners verbindt, een stem geeft en in hun kracht zet. Tukkie zou wat mij betreft wel een plekje mogen krijgen in de Canon samenlevingsopbouw, naast oa Jo Boer, Piet Willems en Leida Schuringa.
Irene de Kruijf-Siebrand (1982) werkt in de gemeente Bunnik als sociaal ondernemer (zzp-er) voor verschillende sociale projecten en burgerinitiatieven. Ze wil met haar werk ‘de wereld een klein beetje mooier maken’.
Er wordt tegenwoordig veel verwacht van het versterken van ‘de sociale basis’, met een belangrijke rol voor sociaal werkers. Ik vind ‘de sociale basis’ een steriele abstractie. Zoals vaker wordt met dit soort beleidstaal een complexe werkelijkheid gereduceerd tot een maakbare kwestie. Maar de sociale basis bestaat uit mensen. En mensen zijn ingewikkelde wezens met ieder een eigen gebruiksaanwijzing.
Hieronder kun je Vakblad Sociaal Werk nr. 4-2025 lezen als een doorbladerbare pdf. Wil je de online artikelen liever als losse artikelen lezen dan kan dat natuurlijk ook. Om onderstaande pdf te kunnen bekijken, moet je ingelogd zijn.
