Onlangs deed Kavish Partiman, CDA-fractievoorzitter in de gemeenteraad van Den Haag, een gedenkwaardig voorstel. Zou het geen goed idee zijn om mensen die geld geven aan bedelaars te beboeten? Als bedelaars of daklozen een euro krijgen van een voorbijganger, besteden zij die wellicht aan drugs of alcohol. Dat kan hen weerhouden van het zoeken naar structurele hulp bij maatschappelijke organisaties.

In het spookachtige, unheimische boek De filosofie van de apocalyps stelt filosofe Lisa Doeland dat het einde van de wereld zoals wij die kennen niet met een grote klap komt, maar sluipenderwijs. Niet door een botsende asteroïde, maar geleidelijk en door toedoen van onszelf. Als een soort langgerekte suïcide van mens en samenleving. Wie goed kijkt, ziet daarvan al langer tekenen. Werelden van dieren, insecten, planten en mensen, zoals van vluchtelingen in de Middellandse Zee: ze houden op te bestaan. De klimaatcrisis is daarom een existentiële crisis.

Vanuit het sociaal werk wordt vaak gezegd of in ieder geval gedacht dat een crisis een kans is. En ja, dat vind ik ook, een crisis op zijn tijd is best leuk. Niet vanwege de crisis, maar omdat er veel openheid ontstaat en anderen soms bereid zijn dat stapje extra te zetten. In relatief korte tijd kan je verschil maken. Maar hoelang kan een crisis duren? Ik heb een tijdje in de jeugdzorg gewerkt en merkte daar dat het bewustzijn over een crisis een beperkte looptijd heeft. Want op het moment dat verandering uitblijft, wordt er overgeschakeld op een ander systeem, namelijk overleving.

Hoe werk je met verschillende soorten organisaties en bewoners aan de verduurzaming van een wijk? Onderzoeker Maarten ter Huurne vertelt hoe in de wijk Smitsveen in Soest gebruik werd gemaakt van participatief actieonderzoek. Met als opbrengst: gezamenlijke acties en creatieve verbindingen tussen vrijwilligersorganisaties en andere partners, ook buiten het project om.

De klimaatdiscussie gaat vaak over broeikasgassen, hittegolven en zonnepanelen. Volgens Shivant Jhagroe heeft de klimaatcrisis een koloniale geschiedenis en kunnen we die daarom niet los zien van raciaal en sociaal onrecht.

Steeds meer ggz-instellingen en zorgverleners maken gebruik van de natuur in begeleiding en behandeling, in het kader van De groene GGZ. Een daarvan is Mondriaan GGZ in Zuid-Limburg. Bjorn Frissen: 'In de natuur maak je op een andere manier verbinding met mensen dan in de spreekkamer.'

Vergt de klimaatcrisis een andere rol van de sociaal werker? En hoe sluiten de theoretische uitgangspunten van het ecosociaal werk aan bij de praktijk? Een gesprek over urgentie, paradigmawisseling en een brede blik, met Richard de Brabander, lector ecosociaal werk aan Hogeschool InHolland, Leonie le Sage, lector professionele identiteit aan Hogeschool Rotterdam, Jeanet de Jong, onderzoeker en beleidsadviseur BPSW, en Lars van der Werf, jeugdbeschermer bij Jeugdbescherming West in Dordrecht.

Experimenteren met nieuwe leefwijzen is broodnodig, want de huidige samenleving functioneert niet meer, betoogt Richard de Brabander. De rol van sociaal werkers daarbij: het verbeteren van de positie en levenskwaliteit van gemarginaliseerde groepen in de wijken.

Sociaal werkers zijn onderdeel van een systeem dat afkoerst op de afgrond. Omdat zij degenen zijn die dat systeem draaiend houden, moeten ze in actie komen, vindt Kees Klomp. Als activist, onderzoeker en lector betekeniseconomie aan de Hogeschool Rotterdam wil hij maatschappelijke impact maken.

'Een rechtvaardige samenleving in de 21e eeuw houdt rekening met iedereen die nu op aarde leeft alsook met de toekomstige generaties, net zoals ze het andere leven in de biosfeer naar waarde schat.' Een kernachtig citaat uit het boek Het ecologisch kompas van Dirk Holemans, coördinator van denktank Oikos. Dit boek getuigt van zijn onderzoek naar de transitie naar een sociaalecologische samenleving, zoekt naar oplossingen en beschrijft samen met andere auteurs mogelijkheden om te komen tot bescherming van onze aarde, in de meest brede zin.

De val van kabinet Rutte IV verandert niets aan de noodzaak van een doortastende overheid die op korte termijn klimaatmaatregelen treft. Helaas zal ze waarschijnlijk tot verder uitstel leiden. Ter opfrissing van ons geheugen nog even de klimaatdoelen, aangevuld met aanbevelingen van de SER.

Om moeilijke gesprekken aan te gaan in de wijk, zoals over klimaatmaatregelen, helpt het om nabijheid te zoeken en verbindingen te leggen, zeggen Pieter Pelser en Hannah Wiersinga van Bindkracht10. 'Ga uit van de kracht van de gemeenschap en de aanwezige kwaliteiten en middelen.' Maar het werkt ook omgekeerd: gesprekken over het klimaat kunnen de gemeenschap verder versterken.

In mei vond in Praag de tweejaarlijkse Europese conferentie van de Internationale Federatie van Sociaal Werkers (IFSW) plaats, onder de titel Against all odds - a social Europe is possible where no one is left behind. Zo'n conferentie is tevens een mooi moment van ontmoeting. De klimaatcrisis en de gevolgen voor sociaal werk stonden prominent op de agenda.

'Het klimaat verandert door menselijk handelen en de wereld dendert op een catastrofe af. Dat gaat iedereen aan en dus ook mij. Dat brengt me bij een dilemma: hoe gedraag ik me, hoe groot is mijn ecologische voetafdruk, wat draag ik zelf bij aan de opwarming? En hier op aansluitend: welke verantwoordelijkheid neem ik hiervoor in mijn privéleven én mijn werk?

Hieronder kun je Vakblad Sociaal Werk nr. 4-2023 lezen als een doorbladerbare pdf. Wil je de online artikelen liever als losse artikelen lezen dan kan dat natuurlijk ook. Om onderstaande pdf te kunnen bekijken, moet je ingelogd zijn.

Op zaterdagochtend ga ik vaak naar mijn plantenkas op het terrein van een voormalige kleinschalige tuinderij. Ik ben me dan altijd bewust van het grote verschil met de rest van de week: reizen in overvolle treinen, de hectiek van de stad met haar hysterische verleiding tot consumeren, overvolle werkagenda’s.